Këtu janë pesë shpikjet botërore që të gjithë i përdorin, por shpikësit e tyre nuk kanë fituar para nga to.
1. World Wide Web
Tim Berners-Lee, shpikësi i World Wide Web (www), e bëri idenë e tij në dispozicion të përdoret lirisht pa patenta apo ndonjë përfitim shtesë, në mënyrë që të gjithë ta pranojnë me lehtësi.
Pasi ka punuar si kontraktues i pavarur në CERN në vitet 1980, Berners-Lee drejtoi departamentin teknik në Image Computer Systems, Ltd, Bournemouth, Dorset, për tre vjet. Atje ai fitoi përvojë në rrjetet kompjuterike gjatë punës në një projekt të “real-time remote procedure call”, pas së cilës ai u kthye në CERN në vitin 1989.
Po në të njëjtin vit në Mars, ai pa një mundësi për të lidhur idenë e hypertext-it me internet, me Protokollin e Kontrollit të Transmisionit (TCP) dhe sistemin e emrit të domain-it për të qenë më të saktë dhe kështu ai i dha jetë World Wide Web-it. Në vitin 1994, ai krijoi W3C (World Wide Web Consortium) dhe e bëri idenë e tij të lirë në dispozicion pa patenta dhe pa asnjë honorar, në mënyrë që standardet të mund të miratoheshin nga kushdo. Për shërbimet e tij në zhvillimin global të internetit, ai u emërtua dhe u promovua nga Zyrtari i Rendit të Perandorisë Britanike (OBE) në Knight Komandanti i Rendit të Perandorisë Britanike (KBE).
2. Fidget Spinner
Catherine Hettinger, shpikësja e fidget spinner, nuk mund të përballonte tarifën e ripërtëritjes prej 400 dollarësh pasi patenta përfundoi në 2005 dhe kështu nuk përfitoi nga popullariteti i saj.
Catherine Hettinger, një inxhiniere e kemikaleve me anë të trajnimit, shpiku fidget spinner në vitet 1980 si një mënyrë për të shpërqendruar fëmijët dhe për të promovuar paqen. Që atëherë, lodra është pranuar mirë dhe është pretenduar të ketë një efekt terapeutik tek fëmijët me ADD, ADHD, ankth dhe autizëm. Ajo gjithashtu është bërë e preferuar në mesin e fëmijëve pa asnjë nga këto probleme të lartëpërmendura që rezultoi që mësuesit të besojnë se kishte kundërefekt dhe kështu e konfiskuan atë për të parandaluar defokusimin gjatë orëve të mësimit. Në vitin 2005, patentat e saj skadoi dhe ajo nuk ishte në gjendje që të paguaj për ripërtrirjen e patentës.
3. Rripat e sigurisë
Kompania e makinave Volvo shpiku rripin e sigurisë dhe e bëri të hapur patentën e tij me qëllim për të shpëtuar jetë.
Rripi i sigurisë u prezantua për herë të parë nga Volvo në vitin 1959 dhe u zhvillua nga Nils Bohlin, i cili më parë ka punuar në ulëset emergjente (ejection seats) në Saab. Rripi i sigurisë është e dizajnuar në formë Y dhe është unifikimi i rripave të xhironit dhe të brezit. Gjatë një përplasje, rripi i sigurisë punon duke përhapur energjinë e lëvizjes së trupit mbi gjoksin, legenin dhe shpatullat, duke reduktuar kështu dëmtimet. Makina e parë që ishte e pajisur me rripat e sigurisë ishte Volvo PV 544 dhe makina e parë që do ta paraqiste atë si një artikull standard ishte Volvo 122. Pas zhvillimit të saj, Volvo e bëri patentën e dizajnit të hapur në interes të sigurisë në mënyrë që ajo do të jetë në dispozicion për të gjithë prodhuesit e tjerë të makinave falas.
4. Tetris-i
Alexey Pajitnov, krijuesi i Tetris-it, nuk mori asnjë honorar për lojën e tij deri në vitin 1996, sepse të drejtat ishin në pronësi të punëdhënësit të tij, qeverisë sovjetike.
Alexy Pajitnov është një dizajner rus i video lojrave dhe inxhinier i kompjuterëve i cili ishte një tifoz i puzzles dhe luajti shumë me lodra pentomino si një fëmijë. Në vitin 1984, ndërsa punonte për Qendrën Informatike të Akademisë Sovjetike të Shkencave Dorodnitsyn, një qendër R & D e themeluar nga qeveria sovjetike, Pajitnov zhvilloi Tetris-in së bashku me Dimitri Pavlovskin dhe Vadim Gerasimovin. Ndërsa loja u licencua dhe menaxhohej nga qeveria sovjetike, Pajitnov nuk mori ndonjë honorar. Në vitin 1991, ai u transferua në Shtetet e Bashkuara dhe themeloi The Tetris Company në vitin 1996 me Henk Rogers.
5. Vaksina polio
Pas zbulimit dhe zhvillimit të vaksinës polio, Jonas Salk zgjodhi të mos e patentonte atë pasi besonte se shëndeti publik duhet të jetë një angazhim moral. Nëse vaksina do të ishte patentuar, do të kishte fituar Salk rreth 7 miliard dollarë.
Ndërsa punonte në një projekt për Fondacionin Kombëtar për Paralizë Infantile për të përcaktuar numrin e llojeve të viruseve polio në vitin 1948, Salk pa një mundësi për ta zgjeruar atë drejt zhvillimit të një vaksine. Gjatë shtatë viteve të ardhshme ai punoi për zhvillimin e vaksinës, dhe deri në vitin 1955, ai kreu prova të suksesshme në terren në të cilat morën pjesë mbi 1.8 milion fëmijë të shkollave. Kur zbulimi u bë publik më 12 prill 1955, ai u u nderua me titullin “punëtor i mrekullueshëm”. Dita thuajse u deklarua si një festë kombëtare dhe disa vende filluan të planifikonin fushata të polio vaksinimit. Salk kurrë nuk e patentoi zbulimin e tij dhe kur u pyet se kush zotëron patentë, ai u përgjigj, “Epo, njerëzit unë do të thoja. Nuk ka patentë. A mund të patentoni diellin? ”
Përgatiti dhe përshtati:
WWW.STUDENTET.MK
