1.Personifikimi – figurë që krijohet kur i mveshim një kafshe a një sendi tiparet e njeriut, (e paraqet diçka si njerëzore). Në estetikë flitet edhe për antopomorfizëm, d.m.th. për njerëzimin e dukurive natyrore, flitet edhe për animizëm, për shpirtëzimin e gjithçkaje jo të gjallë. Prozopopeja, figurë ku bëhet shpirtëzimi i njeriut të vdekur, pra kur ngjallet ai që njëherë ka vdekur. Shembull të këtillë kemi te vepra “Kush e solli Doruntinën”.
2.Krahasimi – figurë letrare që përdoret për ta bërë më të gjallë e më të qartë mendimin e shprehur, duke vënë pranë diçkaje më pak të njohur diçka tjetër të ngjashme me të dhe më të njohur, më të qartë e më të kuptueshme (p.sh. i bardhë si bora). Krahasimi sajohet kur i vëmë përballë njëra-tjetrës dy mendime, dy objekte, dy dukuri për t’u krahësuar, gjithnjë me qëllim që të shquhet më mirë njëra nga këto dy palë.
3.Metonomi – përdorim i një fjale a i një shprehje në vend të një tjetre duke u mbështetur në afërinë që kanë sendet e dukuritë në hapësirë a në kohë, në lidhjet e tyre sipas funksionit.
1000 pushka në vend 1000 ushtarë; flokë të zbardhëruara për i plakur
4.Metaforë – përdorim i një fjale a i një shprehje me kuptim të figurshëm në bazë të krahasimit sipas ngjashmërisë. (P.sh. qesh natyra; vullnet i çeliktë; ditë e zezë; ndjej bosh në zemër; dritarja shikon nga rruga; u tret nga dëshira për fëmijë; buzë mali; qafë çizmesh; qielli i trishtuar; dashuri e pastër, rruga gjarpër etj.)
5.Antitezë – vënia përballë e përqasje e dy nocioneve, mendimeve a figurave të kundërta që përdoren si mjet stilistik për t’i dhënë shprehjes forcë e qartësi.
Atje nisi, atje mbaroi
Atje krisi, atje pushoi …
6.Litota – fjalët zëvendësohen me fjalë, shprehje të buta të kundërta, d.m.th. kur përdoren shprehje më të buta që të theksohet më fortë fjala e cila trajtohet. (P.sh. nuk është keq- d.m.th. mirë është; nuk është mirë –d.m.th. është keq). Gjithçka paraqiitet përmes kundërvënies (nuk është keq). Pohimi arrihet në rastin e antitezës, kurse me anë të mohimit në rastin e litotes.
7.Perifrazë – është zëvendësimi i emërtimit të zakonshëm me një togfjalësh ose shprehje përshkruese. P.sh.“zogjtë e Minervës” themi dhe nënkuptojmë “bukurinë”, “mbreti i kafshëve” nënkuptojmë “luanin”, “anija e shkretirës” nënkuptojmë “deven”,”Vendi i shqiponjave”- e quajmë Shqipërinë, “Luani i Krujës” – është Skënderbeu etj..
8.Simboli – figurë me domethënie të dyfishtë, në të cilën përgjithësohen dukuri të rëndësishme të realitetit që mishërohen në mënyrë konkrete nëpërmjet heronjve, ngjarjeve, sendeve etj.(P.sh. tek poezia “Vaji i bylbilit”, simboli i bylbylit dhe i kafazit)
9.Paralelizmi figurativ –Sajohet kur njeriun e vëmë përballë natyrës, kur fenomenet njerëzore i vëmë përballë atyre natyrore.
Përkulet qeparisi nga maja në rrëzë – Po qan vasha mbi varrin e trimit
10.Përsëritja – Një nga figurat stilistike; mënyrë shprehjeje poetike që konsiston në përsëritjen e fjalëve të njëjta, disa herë të frazave të njëjta, në përsëritjen e të njëjtave forma sintaktike, në përsëritjen e tingujve (anaphora, mbaresa, rima etj.)
11.Anafora – Përsëritje e fjalëve të njëjta në fillim të fjalisë dhe të pjesëve të fjalisë. P.sh.
I ra qiellit, e ndriti, I dha erë trëndafilit,
I ra zemrës, e nxehu, I dha dritë bukurisë,
I ra verës, e buçiti, I dha këngëtë bilbilit,
I ra shpirtit dhe e dehu. I dha shije gjithësisë.
12.Epanastrofea – Kur një varg përfundon me një fjalë dhe vargu që pason fillon po me atë fjalë kemi figurën e epanastrofesë.
Niku yt, se t’u martua,
T’u martua me një plakë
Me një plakë keq të zezë.
13.Aliteracioni – Përsëritja pranë e pranë e bashkëtingëlloreve ose e rrokjeve të njëjta në vargje për ta rritur fuqinë shprehëse të tingëllimit të tyre.
Qelqi verë e vera qelq u bë tani,
Shpirti trup e trupi shpirt u bë, u shkri,
Shega shark e sharku shegë na u bë,
E vështirë të dallohet tanimë.
14.Apostrofë – figurë që ndërtohet duke ndërprerë papritur ligjërimin dhe duke iu drejtuar me thirrje një njeriu ose një sendi të personifikuar.
O mallet e Shqipërisë e ju lisat e gjatë,
Fushat e gjëra me lule, q’u kam ndër mënd dit’e natë
15.Enumeracion – numërim, radhitje , renditje një nga një e fjalëve që kanë lidhje nga kuptimi.
Sa e dua gjithë jetën!
Se atje gjej të vërtetën,
Yjtë, hënë hapësirën,
Të mugëtit,natën, dritën,
Mbrëmën dh’atë errësirën.
16.Shkallëzimi – Renditja e gjymtyrëve kur shkon duke u rritur ose duke zbritur forca e sinonimeve dhe e nocioneve që shënohen, quhet shkallëzim. Prandaj shkallëzimi është ose ngjitës ose zbritës. P.sh.
1) Shkalëzim ngjitës:
Thuaja kangës, rini, pash syt’e tu!
Të rroki, të puthi kanga, të nxisi me dashnu!
2) Shkallëzim zbritës:
Valimi i anijes së lehtë
Qetohet, ndalohet, mbaron …
17.Sinektoda – është një figure në të cilën zëvendësimi bëhet mbi bazën e afërsisë që kanë shfaqjet sasiore të një dukurie, pra pjesa në vend të së tërës dhe nasjelltas, ose njëjësi në vend të shumësitë. P.sh.
Shqipërinë e mori turku
i vu zjarr
shqipëtar,mos rri po duku,
shqipëtar
18.Polisedenti – Përsëritja e lidhëzës në ndërtimin e fjalisë dhe periudhës e sidomos gjatë ligjërimit poetic quhet polisedent.
dhe me flok’ të gjata prapa arratisur;
dhe me flok’të gjata deri mu në mes
19.Asidenti – është e kundërta e polisedentit, radhitja dhe emërtimi i gjërave dhe i kuptimeve i fjalëve në varg a fjali pa përdorur fare lidhësen. P.sh.
Nga veriu nga lindja
20.Inversioni – ndërrimi i vendeve të zakonshme të gjymtyrëve në fjali ose Anasjellë.
një thëllëzë e bukur mbyllur në kafaz,
mbyllur në kafaz një thëllëzë e bukur
21.Hiperbolë – shprehje figurative që konsiston në zmadhimin jashtë masës të forcës, rëndësisë dhe të përpjestimeve të fenomenit të përshkruar. P.sh.
Përmbi kryet topuzi i ka fjurue:
dymbëdhet pash n’lëndinë u ngul topuzi!
dymbëdhet pash përpjetë si re u çue pluhni!
22.Alegori – (flas, them, pra të folur i tërthortë) Kur paraqesim ose shtjellojmë diçka dhe nënkuptojmë gjithë kohën një gjë tjetër, përfitojmë figurën që quhet alegori.
23.Asonaca – Rimë jo e plotë, kur vargjet, duke nisur prej theksit të tyre të fundit, kanë të ngashme në mes tyre vetëm zanoret. P.sh.
Fryni era u çil taraba
n’kambHalil, se Abdyl aga …
Përsëritje e një ose e disa zanoreve brenda vargut, stofës ose frazës. P.sh.
“O i zhyer, i zhgryer, i vyer për hu.”
24.Epiteti – Fjalë që vë në dukje, sqaron, karakterizon ndonjë veçori ose cilësi të një ideje, të një fenomeni ose sendi.
25. Pyetje retorike – Një nga figurat stilistike; mënyrë shprehjeje poetike që qëndron në të pohuarit në formë pyetëse..
Përgatiti dhe përmblodhi:
WWW.STUDENTET.MK
