Një grumbullim i pllakës dentare prish smaltin e dhëmbëve, duke çuar në prishje të dhëmbëve, sëmundje të mishrave të dhëmbëve dhe kushte të tjera patologjike të shëndetit oral.
Dentistët thonë që të “lajmë dy herë në ditë” për të parandaluar krijimin e pllakave ngjitëse në dhëmbët tuaj dhe rritjen e rrezikut të dëmtimit të dhëmbëve. Por si ka mundësi këto pllaka të shkaktojnë kavitete, saktësisht?
Lidhja midis pllakës dhe prishjes së dhëmbëve rrjedh kryesisht nga mënyra se si bakteret në pllakë ndërveprojnë me ushqimet që hamë. Megjithatë, faktorë të tillë si mosha e një personi, pirja e duhanit ose medikamente të caktuara mund të luajnë gjithashtu një rol në prishjen e dhëmbëve të shkaktuar nga pllaka. Sa për sqarim, pllaka është një shtresë bakteresh pa ngjyrë që ngjitet në sipërfaqen e dhëmbëve dhe ku gjithashtu kapin copa të ushqimi që futen në gojë.
Kavitetet, ose zonat e prishjes së dhëmbëve, priren të ndodhin kur ushqimet e pasura me sheqerna dhe karbohidrate niseshte – të tilla si karamele, mjaltë, bukë ose drithëra – bien në kontakt me bakteret e pllakës, tha Dr. Purnima Kumar, një profesore në Shkollën e Universitetit të Miçiganit dhe një zëdhënës i Shoqatës Amerikane të Stomatologjisë (ADA). Kur këto mikrobe ushqehen me sheqerin nga ato ushqime, ato prodhojnë acide që thyejnë smaltin e dhëmbëve, mbulesën e jashtme mbrojtëse të dhëmbit, tha poashtu ajo.
“Meqenëse pllaka është ngjitëse, acidet e prodhuara nga bakteret në pllakë mund të qëndrojnë në kontakt me dhëmbët tuaj për një kohë të gjatë dhe, me kalimin e kohës, të prishin smaltin, duke krijuar mjedisin perfekt për formimin e një zgavre apo kaviteti”, tha Kumar. “Zgavrat zakonisht zhvillohen gjatë një periudhe të gjatë kohore dhe duhen muaj deri në vite për t’u formuar.”
Kjo është për shkak të strukturës së qëndrueshme të smaltit. E bërë kryesisht nga një mineral i fortë i quajtur fosfat kalciumi, shtresa më e jashtme e dhëmbit është indi më i fortë në trupin e njeriut, sipas një rishikimi të vitit 2017 të botuar në revistën Physiology Reviews. Kjo lejon që smalti të mbrojë pulpën dentare nga dëmtimi i shkaktuar nga ndryshimet e temperaturës, traumat fizike ose kimikatet e dëmshme.
Acidet e prodhuara nga bakteret e pllakës janë shumë të dobëta për të zbrazur smaltin e të gjitha mineraleve të tij në të njëjtën kohë – megjithatë, nëse ato qëndrojnë në kontakt me dhëmbët për një kohë mjaft të gjatë, acidet përfundimisht do të shpërthejnë përmes smaltit në indet e ndjeshme poshtë.
Kumar tha se disa individë, veçanërisht ata me një gjendje të quajtur goja e thatë, janë më të ndjeshëm se të tjerët ndaj prishjes së dhëmbëve nga pllakat dhe tartarët, i cili është pllakë dentare e ngurtësuar që nuk mund të hiqet me larje normale. Pështyma jo vetëm që i ndihmon njerëzit të përtypin dhe gëlltisin ushqimin, por gjithashtu mbron dhëmbët dhe mishrat duke reduktuar rritjen e baktereve të dëmshme dhe duke mbajtur një pH neutral në gojë, sipas ADA. Pështima e bën këtë duke ndihmuar në nxjerrjen e mikrobeve dhe karbohidrateve dietike nga goja dhe duke furnizuar përbërës që ngadalësojnë rritjen e mikrobeve ose ndalojnë bakteret të ngjiten në dhëmbë.
Goja e thatë mund të shkaktohet nga faktorë të shumtë, duke përfshirë pirjen e duhanit, terapinë me rrezatim të aplikuar në kokë ose qafë dhe medikamente të caktuara, të tilla si antidepresantët triciklikë, dekongestantët dhe diuretikët, tha Kumar.
Fëmijët dhe të rriturit janë gjithashtu në rrezik më të lartë të dëmtimit të dhëmbëve sesa grupmoshat e tjera. “Zakonet e këqija të higjienës orale, konsumimi i shpeshtë i dietës me sheqer dhe ushqimet e shpeshta janë vetëm disa mënyra se si fëmijët mund të jenë më të ndjeshëm, por të kesh një histori familjare të kaviteteve mund të kontribuojë gjithashtu në këtë [rrezik]”, tha Kumar.
Nga ana tjetër, prishja e dhëmbëve tek të rriturit është e lidhur me mbushjet dentare. “Për shkak se shumë të moshuarve u mungonte fluori dhe kujdesi modern dentar, ata shpesh kanë shumë mbushje dentare dhe këto mbushje dobësohen me kalimin e viteve dhe priren të frakturohen,” tha Kumar. Bakteret grumbullohen në këto çarje të vogla duke çuar në kalbje, shtoi ajo.
“Ju gjithashtu mund të jeni në rrezik të shtuar nëse hani mes vakteve, hani ushqime dhe pije me sheqer në intervale të shpeshta dhe keni dhëmbë të çarë ose të copëtuar”, tha ajo.
Përgatiti dhe përmblodhi:
WWW.STUDENTET.MK
