Peshkaqenët kafshuan vetëm 91 njerëz në mbarë botën vitin e kaluar, duke treguar se këto takime janë të rralla
Evidenca e rrallë e takimeve të peshkaqenëve me njerëzit
Ndonëse portretizimi i peshkaqenëve në kulturën popullore mund të ngjallë frikë dhe trishtim, realiteti është shumë më pak ogurzi. Peshkaqenët, megjithë reputacionin e tyre të frikshëm, paraqesin rrezik minimal për sigurinë e njerëzve, me incidencën e kafshimit relativisht të ulët.. Ndryshe nga frika e përhapur e futur nga përshkrime të tilla kinematografike, janë njerëzit ata që paraqesin një kërcënim dukshëm më të madh për peshkaqenët sesa anasjelltas.
Çdo vit, miliona njerëz nga e gjithë bota dynden në oqeane për aktivitete rekreative si noti, surfimi dhe zhytja. Pavarësisht nga ky ndërveprim i përhapur, incidenca e “pickimeve” të peshkaqenëve mbetet jashtëzakonisht e ulët. Sipas një raporti gjithëpërfshirës të hartuar nga Muzeu i Historisë Natyrore të Floridës në Gainesville, vetëm 91 kafshime peshkaqenësh u raportuan në mbarë botën në vitin 2023. Akoma më i habitshëm është fakti se nga këto incidente, vetëm 10 rezultuan me vdekje.
Roli i njerëzve në provokim e kafshimeve nga peshkaqenët
Duke u thelluar më thellë në të dhënat, është e qartë se shumica dërrmuese e këtyre takimeve – 69 për të qenë të saktë – u kategorizuan si të paprovokuara. Ky term i referohet rasteve kur peshkaqenët filluan kontaktin me njerëzit pa ndonjë stimul ose ndërhyrje të jashtme. Nga ana tjetër, 22 kafshime u klasifikuan si të provokuara, duke treguar ndërveprime të iniciuara nga njeriu, të tilla si përpjekjet për të prekur ose ushqyer peshkaqenë. Këto gjetje nënvizojnë rëndësinë e të kuptuarit të dinamikës së ndërveprimeve njeri-peshaqen dhe rolin që luan sjellja njerëzore në ndikimin e këtyre takimeve.
Numrat e raportuar jo vetëm që ofrojnë një pasqyrë të rrezikut relativisht të ulët që peshkaqenët paraqesin për sigurinë e njeriut, por gjithashtu shërbejnë si një kujtesë për rolin vendimtar që luajnë këto krijesa në ekosistemet detare. Peshkaqenët, si grabitqarë, ndihmojnë në rregullimin e ekuilibrit të jetës detare, duke kontribuar në shëndetin dhe stabilitetin e ekosistemeve të oqeanit. Kështu, bëhet e domosdoshme të largohen mitet dhe keqkuptimet rreth peshkaqenëve dhe në vend të kësaj të nxitet një vlerësim më i madh për këto krijesa madhështore dhe rolin e tyre jetësor në mjedisin detar.
Për më tepër, është thelbësore të njihet konteksti më i gjerë në të cilin ndodhin sulmet e peshkaqenëve. Faktorë të tillë si degradimi i habitatit, mbipeshkimi dhe ndryshimet klimatike mund të ndikojnë ndjeshëm në sjelljen e peshkaqenëve dhe të rrisin gjasat e ndërveprimeve me njerëzit. Duke adresuar këto sfida më të mëdha mjedisore dhe duke zbatuar masa ruajtjeje, ne jo vetëm që mund të zbusim rrezikun e takimeve të peshkaqenëve, por edhe të mbrojmë të ardhmen e këtyre krijesave madhështore dhe ekosistemeve që ata banojnë.
Duke kuptuar dinamikën e ndërveprimeve njeri-peshaqen dhe duke adresuar sfida më të gjera mjedisore, ne mund të nxisim bashkëjetesën me këta grabitqarë kulminantë dhe të sigurojmë ruajtjen e oqeaneve tanë për brezat që vijnë.
Sipas Joe Miguez, një ekolog detar në Universitetin e Floridës në Gainesville, i cili udhëhoqi përpilimin e të dhënave për raportin rreth kafshimeve të peshkaqenëve, incidenca relativisht e ulët ofron prova bindëse se peshkaqenët shmangin në mënyrë aktive takimet njerëzore. Miguez thekson se nëse peshkaqenët do t’i perceptonin njerëzit si pre e mundshme, frekuenca e sulmeve do të ishte në mënyrë eksponenciale më e lartë, duke arritur në mijëra çdo ditë.
Në vitin 2023, mbi gjysma e të gjitha kafshimeve të paprovokuara të peshkaqenëve ndodhën brenda Shteteve të Bashkuara, duke arritur në 36 incidente. Kjo shifër paraqet një rënie të lehtë nga numërimi i vitit të kaluar prej 41 kafshimesh. Ky trend është në përputhje me modelet afatgjata, ku afërsisht një e katërta e kafshimeve të paprovokuara të peshkaqenëve ndodhin në shtetin e Floridës. Kjo statistikë mund t’i atribuohet faktorëve të ndryshëm, duke përfshirë vijën e gjerë bregdetare të Floridës, popullatat e bollshme të peshqve pre dhe praninë e notarëve njerëzorë gjatë gjithë vitit.
Këto gjetje nënvizojnë ndërveprimin kompleks midis faktorëve mjedisorë, sjelljes njerëzore dhe aktivitetit të peshkaqenëve. Pavarësisht nga incidentet e rastësishme, është e qartë se peshkaqenët shfaqin një prirje të natyrshme për të shmangur ndërveprimet me njerëzit sa herë që është e mundur. Kuptimi i këtyre dinamikave është thelbësor për nxitjen e bashkëjetesës midis njerëzve dhe peshkaqenëve, ndërsa promovon ruajtjen e jetesës të këtyre grabitqarëve dhe ekosistemeve detare që ata banojnë.
Neil Hammerschlag, një biolog i respektuar i peshkaqenëve dhe themelues i Atlantic Shark Expeditions në Boutiliers Point, Nova Scotia, ofron një pasqyrë të vlefshme në rritjen e vdekjeve nga kafshimi i peshkaqenëve të vërejtur në vitin 2023. Ndërsa dyfishimi i vdekjeve nga viti i kaluar fillimisht mund të ngrejë shqetësime, Hammerschlag shqyrtoi këto të dhëna brenda një këndvështrimi më të gjerë historik. Ai vuri në dukje se pavarësisht kësaj rritjeje, tendenca e përgjithshme të vdekjeve nga kafshimi i peshkaqenëve në fakt po zvogëlohet me kalimin e kohës.
Hammerschlag ia atribuon këtë rënie përparimeve në reagimin e urgjencës dhe trajtimin mjekësor, duke mundësuar ndërhyrje më të shpejta dhe efektive për trajtimin e plagëve të kafshimit. Ndryshe nga keqkuptimet popullore, ai thekson se këto vdekje zakonisht nuk vijnë nga peshkaqenët që konsumojnë viktimat e tyre, por nga humbja e konsiderueshme e gjakut që lidhet me kafshimin.
Të kuptuarit e kafshimit të peshkaqenit:
Duke tërhequr një paralele midis sjelljes së peshkaqenëve dhe anatomisë njerëzore, Hammerschlag shpjegon se peshkaqenët përdorin dhëmbët e tyre si struktura shqisore për të eksploruar dhe ndërvepruar me mjedisin e tyre, njësoj si njerëzit përdorin duart e tyre. Kjo perspektivë nënvizon rëndësinë e të kuptuarit të sjelljes dhe biologjisë së peshkaqenëve në zbutjen e rreziqeve dhe reagimin e duhur ndaj takimeve të peshkaqenëve.
Duke hedhur poshtë mitet dhe keqkuptimet rreth sulmeve të peshkaqenëve dhe duke theksuar faktorët themelorë që kontribuojnë në vdekje, Hammerschlag nënvizon nevojën për qasje të informuara dhe proaktive ndaj ndërveprimeve peshkaqen-njerëz. Përmes edukimit, kërkimit dhe përpjekjeve të ruajtjes, është e mundur të promovohet bashkëjetesa midis njerëzve dhe peshkaqenëve duke garantuar sigurinë e të dy palëve dhe ruajtjen e ekosistemeve detare.
Llojet e peshkaqenëve të prirur për të kafshuar
Një aspekt i dukshëm i theksuar në të dhënat e raportit është se nga gati 550 lloje të njohura të peshkaqenëve, vetëm tre ishin përgjegjës për vdekjet në vitin 2023: peshkaqenë të bardhë (Carcharodon carcharias), peshkaqenë dema (Carcharhinus leucas) dhe peshkaqenë tigër (Galeocerdo cuvier) . Ky zbulim nënvizon rrallësinë e takimeve fatale të peshkaqenëve dhe thekson se shumica dërrmuese e specieve të peshkaqenëve paraqesin rrezik minimal për njerëzit.
Analiza e mëtejshme zbulon se katër nga dhjetë vdekjet e regjistruara në vitin 2023 i atribuohen peshkaqenëve të mëdhenj të bardhë. Konkretisht, tre incidente kanë ndodhur në jug të Australisë, ndërsa një në Kaliforni. Ky grumbullim i vdekjeve i atribuohet rritjes së dukshme të popullatave lokale të peshkaqenëve të bardhë, veçanërisht në rajonet ku gjahu i tyre kryesor, si foka, kanë përjetuar rikthim të popullsisë nga zhdukja e afërt.
Gavin Naylor, një studiues i shquar në Universitetin e Floridës, sugjeron se ringjallja e popullatave të fokave ka krijuar kushte të favorshme për përhapjen e popullatave të peshkaqenëve të bardhë në zona të caktuara. Si grabitqarë, këta peshkaqenë luajnë një rol vendimtar në ruajtjen e ekuilibrit të ekosistemit dhe prania e tyre në rritje nënkupton ndryshime pozitive në biodiversitetin detar. Sidoqoftë, ai gjithashtu nënvizon rëndësinë e të kuptuarit dhe menaxhimit të ndërveprimeve njeri-peshkaqen në rajonet ku mbizotërojnë këta grabitqarë të majës.
Gavin Naylor, gjithashtu gjenetist i njohur i popullatës së peshkaqenëve dhe drejtor programi i Dosjes Ndërkombëtare të Sulmit të Peshkaqenëve të Universitetit të Floridës, ofron njohuri të vlefshme për rritjen e mundshme të kafshimeve të peshkaqenëve, veçanërisht nga peshkaqenë të mëdhenj të bardhë, në rajonet ku pushimet e sërfit përkojnë me kolonitë e fokave. Naylor thekson se ndërsa më shumë njerëz përfshihen në aktivitete të tilla si surfimi, i cili shpesh mbivendoset me zonat e populluara nga foka, gjasat e takimeve të peshkaqenëve mund të bëhen më të zakonshme. Kjo prirje pritet të vazhdojë ndërsa popullatat e peshkaqenëve vazhdojnë të rimëkëmben dhe të rriten.
Nxitja e bashkëjetesës së qëndrueshme midis njerëzve dhe peshkaqenëve
Naylor thekson se përmbledhja e të dhënave të kafshimit të peshkaqenit i shërben një qëllimi të dyfishtë: të mbrojë sigurinë e njeriut dhe të promovojë ruajtjen e këtyre grabitqarëve themelorë. Megjithë reputacionin e tyre të frikshëm, popullatat e peshkaqenëve janë përballur me rënie të konsiderueshme, me numrat globalë që kanë rënë me mbi 70 për qind në gjysmën e shekullit të kaluar. Shkaku kryesor pas kësaj rënieje është rritja e presionit të peshkimit, duke çuar në varfërimin e burimeve të tyre ushqimore dhe duke prishur ekosistemet detare.
Duke pranuar prejardhjen e lashtë të peshkaqenëve dhe kontributin e tyre të paçmuar në ekuilibrin ekologjik, Naylor nënvizon rëndësinë e të mësuarit nga këto krijesa të lashta. Ai thekson se peshkaqenët zotërojnë përshtatje dhe sjellje të jashtëzakonshme, të tilla si aftësia e tyre për të lëvizur midis mjediseve me ujëra të kripura dhe ujëra të ëmbla, të cilat ofrojnë njohuri të vlefshme në strategjitë e mbijetesës që mund të përfitojnë specie të tjera.
Ndonëse gjasat e një kafshimi të peshkaqenit mbeten jashtëzakonisht të ulëta, Naylor ofron këshilla të drejtpërdrejta për të minimizuar rrezikun e takimeve: shmangia e notit vetëm, shmangia nga surfimi shumë larg nga bregu dhe shmangia e notit gjatë agimit ose muzgut kur peshkaqenët mund të jenë më aktivë.
Duke kuptuar dinamikën ekologjike që drejton sjelljen e peshkaqenëve dhe duke zbatuar masa praktike të sigurisë, është e mundur të zvogëlohet rreziku i takimeve të peshkaqenëve duke nxitur njëkohësisht vlerësimin dhe ruajtjen më të madhe të këtyre krijesave thelbësore të oqeanit.
Duke identifikuar specie specifike përgjegjëse për fatalitetet dhe duke kuptuar dinamikën ekologjike që drejton sjelljen e tyre, studiuesit mund të zhvillojnë strategji të synuara të ruajtjes për të zbutur rreziqet duke siguruar ruajtjen e peshkaqenëve dhe habitateve të tyre. Përpjekje të tilla janë thelbësore për nxitjen e bashkëjetesës harmonike midis njerëzve dhe peshkaqenëve, për ruajtjen e sigurisë njerëzore dhe ruajtjen e integritetit të ekosistemeve detare për brezat e ardhshëm.
Përgatiti dhe përmblodhi:
WWW.STUDENTET.MK
