Fjalitë me vetë të përcaktuar – Fjali me vetë të përcaktuar quhen ato fjali njëkryegjymtyrëshe, kryegjymtyra e të cilave shprehet me folje të vetës l e II njëjës a shumës. Ndërtimi i fjalive të tilla është i plotë. Mbaresat foljore e bëjnë të qartë folësin a bashkëfolësin, prandaj në ndërtimin e tyre nuk ndihet asnjë mungesë.
Do të ngrihem nesër që me natë. – Po ikën, inxhinier? – Do të shkoj njëherë nga parafabrikate. – Shpëtuam! – tha i tronditur.
Si raste më tipike të fjalive njëkryegjymtyrëshe me vetë të përcaktuar mund të përmenden
– Fjali me folje në mënyrën urdhërore:
Na, ndize, njëherë. – Qëlloni shokët!;
– Fjali me folje në mënyrën lidhore koha e tashme forma veprore veta I dhe II shumës rrallë edhe njëjës kur shprehet një nxitje, thirrje, detyrë, sidomos në parulla; ky tip është shumë i përdorur në gjuhën letrare:
Le ta shohim pak më afër këtë çështje!- Të nisemi, atëherë, – tha ai.
– Fjali nxitëse me folje në mënyrën dëftore veta I shumës, kur shprehet sidomos një propozim a nxitje:
Nisemi, shokë! – Nxitojmë, – tha edhe Emira. -Ngrihemi!– thashë unë;
– Fjali me folje në mënyrën dëshirore:
Dalçi faqebardhë! Rrofsh, mor djalë!
– Në gjuhën letrare, krahas fjalive njëkryegjymtyrëshe me vetë të përcaktuar, përdoren edhe fjalitë dykryegjymtyrëshe me përemër vetor të vetës I e II njëjës e shumës si kryefjalë. Ky ndërtim përdoret nëse është nevoja të theksohet, të vihet në pah kryefjala, kur mbi te theksi logjik ose kur ka kundërvënie të kryefjalës me një tjetër. Ndryshimi kuptimor e stilistik i këtyre ndërtimeve, del më mirë në dukje me përqasjen e dy ndërtimeve:
I ke shkruar letër Sokolit! – I kam shkruar. – Ti i ke shkruar letër Sokolit? – Unë i kam shkruar.
Në dy shembujt e parë te fjalitë njëkryegjymtyrëshe me vetë të përcaktuar del në plan të parë veprimi, në dy shembujt e dytë përqëndrohet vëmendja te vepruesi, pyetet për të, theksohet kryfjala. Në gjuhën e sotme letrare shqipe të dyja këto ndërtime janë normë dhe përdoren gjerësisht në kontekste të ndryshme me vlerë stilistike:
Agim! Ti do të shkosh me Davidin sot, unë do të shkoj me Shpresën. – Ti qëndro pas, – i tha ai që quhej Niko shokut të vet. (Asnjeri s’më dëgjon) Unë u flas, ata hiç/ (Ata flitnin). Ne u shkonim pas.
Burimi: Libri Gramatika e Gjuhës Shqipe
Përgatiti dhe përshtati:
WWW.STUDENTËT.MK
