Çdo vjeshtë, miliona pemë kalojnë një transformim të dukshëm: gjethet e tyre ndryshojnë ngjyrë dhe më pas bien, duke e përgatitur pemën për të përballuar ashpërsinë e dimrit.
Por si e dinë këto pemë “kur” është koha të fillojnë këtë kalim sezonor? Ky fenomen është në fakt një përzierje e zgjuar e sinjaleve mjedisore dhe proceseve biologjike të brendshme.
Faktorët kyç
Pemët përgjithësisht reagojnë ndaj dy faktorëve natyrorë për të aktivizuar humbjen e gjetheve: gjatësi e ditës dhe rënia e temperaturave.
1. Gjatësia e ditës:
Gjatësia e ditës, e quajtur gjithashtu fotoperiod, është një nga nxitësit kryesorë për humbjen e gjetheve. Ndërsa vjeshta përparon, ditët bëhen më të shkurtra, duke dërguar një sinjal tek pemët që dimri po afrohet.
2. Receptorët ndjesorë të dritës:
Pemët kanë receptorë të specializuar të ndjeshmërisë ndaj dritës që matin ekspozimin e përditshëm. Kur ditët bëhen më të shkurtra, këta receptorë dërgojnë një mesazh kimik në pjesën tjetër të pemës, duke e informuar atë se është koha të fillojë përgatitjen për dormancë.
Procesi i ndryshimit
Pasi pema “kupton” se dimri është afër, fillon të prodhojë hormone specifike, kryesisht acidin abscisik. Ky hormon sinjalizon qelizat e gjetheve të formojnë një shtresë të quajtur “shtresa e ndarjes” në bazën e petioleve (stalku i vogël që lidh gjethet me pemën). Kjo shtresë gradualisht ndalon furnizimin me ujë dhe lëndë ushqyese në gjethe, duke shkaktuar ndryshimin e ngjyrës dhe, përfundimisht, rënien e tyre.
Pse e bëjnë këtë?
Një arsye pse pemët humbasin gjethet është për të kursyer burimet gjatë dimrit. Kur temperaturat bien dhe uji bëhet më pak i disponueshëm në formë të lëngshme, bëhet më e vështirë për pemët të mbajnë gjethet, të cilat kërkojnë shumë energji për t’u mbështetur.
Duke hequr këto “konsumatorë energjie,” pema mund të fokusohet në mbrojtjen e rrënjëve, trungut dhe degëve të saj.
Në fund, humbja e gjetheve ndihmon pemën të mbijetojë në kushtet e dimrit. Pa gjethe, ka më pak sipërfaqe të ekspozuar ndaj erërave të ftohta dhe stuhi dëbore. Pemët janë më të mbrojtura nga rreziqet e thyerjes ose humbjes së ujit.
Përgatiti dhe përmblodhi:
WWW.STUDENTET.MK
