Më 14 tetor, hemisfera perëndimore do të dëshmojë një eklips diellor unazor. Hëna do të jetë shumë e vogël dhe larg në këndvështrimin tonë për të bllokuar plotësisht diskun e diellit. Në vend të kësaj, ajo do të mbulojë qendrën e saj, duke lënë një unazë në skajet. Vendndodhjet më të mira për të parë atë unazë zjarri në qiell do të jenë përgjatë një shtegu që përshkon Oregon, Teksas, Amerikën Qendrore, Kolumbi dhe në fund Brazilin verior. Ju mund të vizitoni Albuquerque, New Mexico, ku do të përjetoni saktësisht 4 minuta e 48 sekonda të një eklipsi unazor.
Dhe nëse po kërkoni një eklips të vërtetë total, duhet të prisni vetëm gjashtë muaj të tjerë. Më datë 8 Prill 2024, në 12:10 pasdite me orën lokale, Mazatlan, Meksikë do të bëhet qyteti i parë në Amerikën e Veriut që do të shohë pjesën më të madhe të diellit të zhduket në hije. Rruga e tërësisë më pas harkohet përmes Dallasit dhe Indianapolisit në Montreal, New Brunswick dhe Newfoundland në Kanada. Ne i dimë të gjitha këto detaje të sakta – dhe më shumë – falë njohurive tona se ku ndodhen hëna dhe dielli në qiell në çdo moment të caktuar.
Në fakt, ne mund të parashikojmë dhe hartojmë eklipset edhe më larg në të ardhmen, madje edhe shekuj nga tani. Për shkak se janë të ditura pozicionet e saktë të hënës dhe diellit dhe mënyrën se si ato zhvendosen me kalimin e kohës, shkencëtarët mund të projektojnë hijen e hënës në globin e Tokës. Dhe me kompjuterët më të avancuar, është e mundur të vizatohen shtigjet e eklipsit deri në një gamë prej disa metrash. Një eklips diellor ka nevojë për tre gjëra. Ai rezulton kur hëna bllokon dritën e diellit nga pika jonë e favorshme në Tokë. Pra, për të parashikuar një eklips, duhet të dini se ku dhe si lëvizin dielli, hëna dhe Toka në lidhje me njëri-tjetrin. Kjo nuk është aq e thjeshë sa mund të duket, sepse sistemi diellor nuk është i sheshtë. Ndërsa sateliti ynë (hëna) kalon midis Tokës dhe Diellit rreth një herë në muaj – të cilën ne e quajmë hënë e re – të dy rrallë duket se kryqëzohen.
Në shekujt e kaluar, përpjekja për të parashikuar eklipset nënkuptonte parashikimin e detajeve të vogla të orbitave të vështira. Por ndërsa astronomët mësuan më shumë rreth lëvizjes së objekteve qiellore, ata filluan të përmbledhin ato që sot i quajnë “efemeride”: parashikime se ku do të jenë hëna, dielli dhe planetët në qiell. Efemeridet janë ende çelësi i parashikimit të eklipsit. “Gjithçka që ju nevojitet janë të dhënat e efemerisë…nuk keni nevojë të gjurmoni orbitën”, thotë C. Alex Young, një fizikant në Qendrën e Fluturimeve Hapësinore të NASA-s Goddard.
Me të dhënat rreth Efemeris, astronomët mund të përcaktojnë datat dhe kohët kur hëna dhe dielli kryqëzohen. Pasi ta dini atë datë, hartimi i një eklipsi është relativisht i thjeshtë, falë këtyre të dhënave shkencëtarët kanë mundësi të projektojnë hijen e hënës në sferën e Tokës; me matematikën e shekullit të 19-të, ata mund të llogarisin formën dhe gjerësinë gjeografike të dy tipareve të asaj hijeje, ombrës dhe gjysëm. Pastaj, duke ditur se sa është ora dhe ku Toka është me kënd në rrotullimin e saj, është e mundur të përcaktohen gjatësitë. Kombinimi i këtyre së bashku prodhon një hartë eklipsi.
Efemeridet shërbejnë edhe për qëllime të tjera, veçanërisht kur planifikohen misione fluturimi në hapësirë. Por është kryesisht për shkak të të dhënave më të sofistikuara të efemerisë që ne tani mund të parashikojmë me saktësi lëvizjet e hënës për shekujt e ardhshëm. Në fakt, ju mund të gjeni harta të detajuara të eklipseve diellore që do të ndodhin edhe pas 1000 viteve në të ardhmen. (Nëse keni fatin të jeni në Seattle më 23 prill 2563 ose në Amsterdam më 7 shtator 2974, përgatituni për ditën e eklipsit total.)
Ndërsa me avancimin e teknologjisë janë zhvilluar metoda ende më të sofistikuara, që kthen sipërfaqen e Tokës në një hartë pikselësh, secili me gjerësi, gjatësi dhe lartësi të ndryshme, me diellin dhe hënën në qiell sipër. Kjo teknikë e re – e mundur vetëm me kompjuterë modernë dhe efemeride ultraprecize – mund të na lejojë të bëjmë harta të eklipsit që tregojnë qartë nëse mund të shihni një eklips, të themi, nga shtëpia juaj.
Përmblodhi dhe përshtati:
www.studentet.mk
