Sipas një studimi, memoria e njeriut është rreth 2.5 milionë gigabajt. Megjithatë, ky krahasim kritikohet shumë, pasi kujtesa njerëzore është dinamike dhe kontekstuale dhe ndryshon shumë nga ajo e kompjuterëve.

Kur flasim për kujtesën, mund t’i referohemi kujtesës biologjike, domethënë aftësisë sonë për të kujtuar gjërat, ose kujtesës së elementeve të kompjuterit, siç është kujtesa e një hard disk ose një RAM. Por ka një pyetje që shpesh shfaqet: a mund ta masim kujtesën e trurit tonë në bajt? E vërteta është se sot ky krahasim duket i pakuptimtë. Në fakt, te kompjuterët, memoria matet në byte dhe mund të jetë e përkohshme (RAM) ose jo e përhershme (hard disk, SSD). Truri i njeriut, nga ana tjetër, nuk përdor bit dhe bajt, por ruan informacionin përmes rrjeteve neurale plastike që u përgjigjen stimujve komplekse dhe ndijore. Le të shohim se si funksionojnë këto dy lloje memorie në detaje.

Si funksionon memoria e kompjuterit?

Në informatikë, memoria matet në bajt. Kjo është njësia bazë e informacionit dhe korrespondon me një sekuencë prej tetë bitësh. Një bit i vetëm mund të përfaqësohet nga një zero ose një. Një bit i vetëm nuk do të thotë asgjë, por kur bashkohen me shtatë bit të tjerë, ato formojnë një kod që mund të interpretohet, për shembull, si një shkronjë. Shkronja A korrespondon me kodin binar 01100001. Tani, për të përcaktuar sasinë e kujtesës së një hard disk, i referohemi kapacitetit të tyre në bajt, pra sekuenca prej tetë bitësh. Në ditët e sotme, ne gjejmë lehtësisht në kompjuterët tanë disqe të ngurtë prej 500 gigabajt, që janë pesëqind miliardë bajt, ose një terabajt, që është dyfishi: një mijë miliardë bajtë.

Kujtesa e kompjuterit mund të ndahet në dy kategori kryesore:

Memorie e paqëndrueshme: Kjo është një memorie e shpejtë, por e përkohshme që nuk mund të mbajë të dhëna kur kompjuteri është i fikur dhe që zëvendëson të dhënat që nuk përdoren menjëherë me të dhënat që nevojiten për momentin. RAM funksionon në këtë mënyrë.
Memorie e qëndrueshme: është një memorie që ruan të dhënat edhe pa energji elektrike. Hard disqet dhe SSD-të punojnë në këtë modalitet, brenda të cilit shkruhen të dhënat që ne përgjithësisht ruajmë.

Si funksionon kujtesa e trurit?

Ndryshe nga një kompjuter, truri i njeriut nuk e ka idenë se çfarë janë bajt dhe bit dhe nuk i përdor ato për të ruajtur informacionin. Mbi të gjitha, mbetet e pamundur të reduktojmë informacionin e përmbajtur në trurin tonë në një element minimal të përbashkët, siç është biti për kujtimet dixhitale. Proceset e kujtesës në tru përfshijnë mësimin e informacionit të ri që i përket sferave shumë komplekse.

Ne kemi memorie shqisore, e cila ka të bëjë me atë që ndjejmë dhe perceptojmë, memorie motorike ose memorie procedurale, që ka të bëjë me aftësinë tonë për të mësuar dhe riprodhuar automatikisht edhe lëvizjet komplekse, ose kujtimin e episodeve të jetës sonë, të numrave të telefonit të anëtarëve të familjes sonë, informacionet që gjenden në librat universitar.

Ne i ruajmë të gjitha këto kujtime të ndryshme në rrjetet tona nervore të specializuara, të cilat krasiten kur harrojmë diçka (krasitja sinaptike) dhe ndërtojnë lidhje kur ata po mësojnë diçka të re (sinaptogjeneza). Truri, pra, është një memorie biologjike e shpërndarë, shumë plastike, që i përgjigjet të dhënave ndijore dhe nuk është e organizuar në skedarë dhe dosje.

Për më tepër, kujtesa jonë është shumë e optimizuar dhe e bazuar fuqimisht në ndihmat e jashtme: a keni përjetuar ndonjëherë kur nuk mund të mbani mend tekstin e një kënge, por më pas duhet vetëm dikush që t’ju thotë fjalën e parë ose të luajë melodinë për të kujtuar tekst i tërë? Epo, kjo nuk mund t’i ndodhë një kompjuteri: ose i ka të gjitha informacionet e nevojshme në vetvete, ose nuk i ka.

A mund të krahasohen kujtesa biologjike dhe ajo artificiale?

Një studim i vitit 2015 i publikuar në eLife ndërmerr këtë detyrë të vështirë për të krahasuar kujtesën e kompjuterit me atë të trurit. Supozimi nga i cili nisin studiuesit është se çdo sinapsë, domethënë çdo lidhje e vetme midis neuroneve, ruan të dhëna ekuivalente me 4.7 bit. Prandaj, duke shumëzuar të gjithë neuronet (86 miliardë sipas studiuesve) me numrin mesatar të sinapseve që ka (i cili varion midis 5,000 dhe 10,000) dhe në fund duke shumëzuar këtë numër me bitet hipotetike (4.7) marrim një madhësi të përafërt prej rreth 2.5. petabytes, ose rreth 2.5 milion gigabajt.

Problemi është se, për të reduktuar informacionin e sinapseve në fragmente, studiuesit duhej të bënin përafrime të përafërta. Kujtesa njerëzore nuk është analoge me kujtesën dixhitale, sepse ajo evoluoi për t’iu përgjigjur sfidave mjedisore dhe për të përdorur një pjesë të energjisë që përdorin kompjuterët (ndryshe nga ajo që ndodh në shtëpitë tona, në natyrë energjia është një mall i kufizuar dhe i vështirë për t’u marrë).

Aftësia kryesore që kërkojmë nga kompjuterët është të ruajnë të dhënat pa humbje informacioni dhe të kryejnë llogaritjet komplekse në një kohë të shkurtër. Aftësia kryesore e trurit është të mësojë informacionin thelbësor për mbijetesë, duke njohur kështu atë që është e dëmshme nga ajo që është e dobishme në varësi të konteksteve dhe momenteve. Për të parën, nevojitet një kujtesë që është vetëm pjesërisht e modifikueshme, për të dytën, plasticiteti, domethënë aftësia për të mësuar, është gjithçka.

Një studim i vitit 2017 në Procedurat e Akademisë Kombëtare të Shkencave argumenton se kujtesa njerëzore nuk mund të konsiderohet një sistem i ruajtjes së të dhënave, por më tepër një sistem përpunimi dinamik, i varur nga konteksti. Një artikull i vjetër në Neuropsikofarmakologjinë hedh dritë mbi proceset e kujtesës dhe mënyrën se si ato modifikohen, konsolidohen dhe rikonfigurohen vazhdimisht, duke e bërë pothuajse të pamundur krahasimin e saj me një memorie artificiale.

Krahasimi i kujtesës së kompjuterit me kujtesën njerëzore duket si një krahasim i kotë. Në fund të fundit, ne mund të arrijmë atje edhe në mënyrë empirike: nëse një kompjuter sheh një fjalë si “vrapo”, ai zbulon vetëm një varg bitash. Nëse shohim të njëjtën fjalë, aktivizohet korteksi motorik për këmbët, asociacionet grafike dhe kuptimore në lobin e përkohshëm, kujtimi i përvojave të kaluara, një ndjenjë lodhjeje ose lirie dhe një seri e tërë informacioni kaskadë. Kujtesa jonë duket se i ngjan më shumë rrymave oqeanike, gjithmonë të njëjta dhe gjithmonë të ndryshme, sesa një arkiv statik me pluhur.

Përgatiti dhe përmblodhi:
WWW.STUDENTET.MK

About Author

Admin_S

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *